हरेक पटक जब शैक्षिक सत्र सुरु हुन्छ, ‘अघिल्लो साल जे भयो, भयो यो साल चै शुरु देखि नै नोट बनाएर मिहिनत गरेर पढ्छु,’ भन्ने नयाँ जोश बढेर आउछ | २/४ दिन त शुरु शुरुका कक्षाहरुमा खुब ध्यान पनि दिइन्छ | घरमा आएर त्यो दिन पढेको पाठ पनि घोकिन्छ | जसै बिस्तारै बिस्तारै कोर्स अगाडी बढ्दै जान्छ, पढाइको रेलले पनि आफ्नो लिक छोड्दै जान्छ | अनि त म डाँडा वारि मेरो पढाइ डाँडा पारि !!

आफ्नो पढाईलाइ आफ्नो प्रेमी मान्दी हुँ त "नदीको दुइ किनार जस्ता हामी एक अर्काको मिलन असम्भव हुने भो " भन्दै २/४ हरफका कबिता पनि कोरी टोपल्थें होला | तर शुरु शुरुमा पढाईसंगको प्रेम जुर्मुराए पनि लास्टाँ गएर त्यै हुन्छ, के गर्नु?

यो सब रमिते जीवनको रमिते चालामालाले गर्दा हुन गएको हो भन्ने पनि थाहा छ | अनि, भोलिबादले पनि राम्रै चलखेल गरे झैँ नि लाग्छ | कहिले नयाँ फिल्मको फस्ट शो, कहिले साथीहरुको जन्मदिन, बिहाबर्तन, बीचबीचमा पर्ने प्रेमदिवस देखि लिएर ५/६ वटा नयाँ बर्षहरु (लोसार सहित) अनि, कहिले क्याम्पस वा विभिन्न अखडाबाट सुरु भएर खुलामंच सम्म टुंगिने बिरोध, नारा जुलुस जस्ता कार्यकर्म | बन्दको त अझ हिसाब नै नगरम | के गर्नु जिन्दगीको क्यालेण्डरमा यस्ता चाड, पर्व, महोत्सब, कार्यक्रमहरुको खात त कति हो कति ! अनि, कसलाई फुर्सद हुन्छ र यस्तो रमितादेखी पर शान्त बनी ज्ञान आर्जन गर्न वा पढ्न ? 

यी सबका बाबजुद पनि एउटा सन्त मस्तिष्कले भन्छ "यस्तो पाराले त जिन्दगी साच्चै रमिता बनेर रहनेवाला छ | त्यसैले, शान्त बनेर ज्ञान कमाउन तिर लाग बालिके!" तर, भोलिवाद्को मन्त्र जप्न सिपालु यो मनले त्यसो कहाँ हुन दिन्छ र ?  "ह्या आजलाई भैगो नि त, भोलि देखि पढ़ुम्ला," भन्ने उर्दी जारी गरिहाल्छ | त्यसो हुदाँ, जिन्दगीको क्यालेण्डरमा त्यो भोलि कहिल्यै आउदैन | बस, भोलिको पर्खाइमा पौडिदा पौडिदै परीक्षारुपि चट्टान सामुन्ने आएपछि मात्र झसङ्ग भईन्छ |

त्यसपछि के हुन्छ, एकै छिनमा बताउला है ! पहिला मलाई ह्या अलिकति थ्री इडियट भन्ने फिल्मको कुरा मिसाई हाल्न मन लाग्यो त्यसले पनि शिक्षा सम्बन्धि कुराहरुनै समेट्ने भएर …|

त्यो फिल्म पनि लगभग ५ पटक त हेरियो होला | जति चोटी हेर्यो त्यति नै चोटी ‘सफल हुन को लागि हैन सक्षम् हुनको लागि पढ सफलता आफसे आफ प्राप्त हुन्छ’ भन्ने अमिर खानको डायलगले झस्काएकै हुन्छ | कोसिश नगरेको पनि हैन | मनमा त लाग्छ नि, छरिएर रहेका ज्ञानलाई समेटेर पढु, बुझेर पढु ताकी समय आउदा त्यो ज्ञानको उपयोग गर्न सकूँ | तर के गर्नु, अघि सुरुमै भने जस्तो यो रमिते जिन्दगी जिउन अभ्यस्त भएको मान्छेलाई जति सम्झाए पनि नहुने … परिक्षाको मुखैमा आए पछी मात्र परिक्षामा सफल हुनको लागि असिन पसिन भएर पढ्यो के दिमागमा घुस्थ्यो र? अझ, ज्ञान आर्जन गर्नको लागि पढ्ने कुरो त परै जाओस | छरिएर रहेको ज्ञानलाई दिमागमा समेटेर हैन सिमीत अवधिमा पढेको कथित ज्ञानलाई परिक्षामा कापीका पानाभरी छरेर आइन्छ | धन्न अहिले सम्म "ए है, फलानाकी छोरी त राम्रै पढ़दी रैछ त पास भै त रेगुलर," भन्ने सम्म त भएको छ गाउँ ,वरपर ,छरछिमेकमा … |

अनि त, यो सब जान्दा जान्दै कसलाई दोष दिउ ? शिक्षा प्रणालीलाई ? उसको पनि दोष नभएर त्यत्तिकै कुरो उठेको त हैन होला तर ह्याँ आफ्नैं भद्रगोल जिन्दगी र पढाई भनेसी तीन कोश पर भाग्ने मनास्तिथिलाई चै कसले दोष देओस ?

हुन पनि, यो क्रम आज देखिको मात्र हैन | थ्री इडीयट प्रदर्शनमा आउनु पूर्व, धेरै बर्ष अगाडी नै यस्तो अंतर्द्न्दमा फस्दै आइरहेकी हुँ | मलाइ याद भए सम्म यो शिलशिला कक्षा ६ देखि नै सुरु भएको हो | सधै कक्षामा प्रथम हुने यो मान्छेलाई त्यो साल अर्कोले उछिन्दिएर् दोश्रोमा झारिदिए देखिको यो मेरो बिमारी पुरानो हो | अर्को साल त म कडा मेहेनत गरेर त्यसलाई नजिती छाडदिन भनि प्रतिबद्ध पनि भएँ | त्यस यताको कहानी अहिले सम्म पनि जारी छ | ‘यो साल जे जस्तो भए पनि अर्को साल त राम्रो गर्ने हो,’ भनि चित्त बुझाउने बिमारी | अहिले सम्म पनि यो बिमारी भागेको छैन बस यसको रुप बिकसित भएको छ उमेर संग संगै | अचेल यो बिमारीले पनि थोरै परिपक्वता देखाउने गर्छ | पहिले त्यो बाल मस्तिष्कले अरुलाई जित्नको लागि र कक्षामा सबै भन्दा प्रथम हुनको लागि पढ्न उक्साउथ्यो भने अहिले यो थोरै ज्ञानी भएको छ | अहिले अरुलाई जित्न नभई ज्ञान हासिल गरेर बुद्धिमान बन्न र सफलतालाई आफ्नो पछाडी भगाउन उक्साउने गर्छ |

भलै यहाँ शैक्षिक् बेरोजगारहरु बढेको थाहा छ तै पनि शैक्षिक् सत्रको सुरुतिर त्यो उक्साहटले उचाई लिन्छ अनि अघि नै भने जस्तो शिलशिला दोहोरिन्छ …..शुरु शुरुमा जति जोशिए पनि के गर्नु ? जति गरे नि लास्टाँ त्यै हो क्यारे |

जे होस्, विश्व बिध्यालयको दैलोभित्र छिरेर पढ्दै गर्दा अर्कोसाल राम्रो गर्ने रट लगाउने दिन पनि धेरै बाँकी छैन भन्ने महसुस चै हुन थालेको छ |
अन्तमा, म यहि भन्न चाहन्छु कि यस कथाको घटना तथा पात्रहरु काल्पनिक नभई सत्य हुन् कसैको बास्तबिक जीवनसंग मेल खान गएमा संयोग मात्र हुनेछ |

(भलै मलाई थाहा छ, यो कथा अरु जोसंग पनि मेल खान सक्छ र त्यो कुनै संयोग मात्र हैन भनेर….के गर्नु चली आएको चलन त निभाउनै पर्यो !)

अस्तु |