नेपालि भाषामा उहि अक्षर भएका तर ह्रस्व र दिर्घ लेख्दा फरक अर्थ दिने धेरै कम शब्दहरु छन् ।

एक जना साथिले उडाउने पाराले भन्नु भएको थियो, “ह्रस्व र दिर्घ लेख्न सिकाउने जति नियमहरु छन् त्यो भन्दा पनि कम तेस्ता शब्द छन् जसले ह्रस्व र दिर्घ लेख्दा फरक अर्थ दिन्छन।”

उनको यो भनाइ पुर्ण रुपमा सत्य त नहोला तर, मैले यस्ता शब्द खोज्दाको सास्तिले उनको भनाइ सत्यको नजिक रहेकोमा चाँहि कुनै शंका रहेन । यो लेखमा ह्रस्व र दिर्घ लेख्दा फरक हुने शब्द, तिनिहरुको शब्दार्थ र ति शब्दलाई वाक्यमा प्रयोग गरिएका छन् । वाक्यमा प्रयोग गर्दा भने ह्रस्व मात्र प्रयोग गरिएको छ। ह्रस्व मात्र प्रयोग गर्दा अर्थ बुझियो कि बुझिएन कृपया कमेन्ट गर्नुहोला।

खालि र खाली

एउटाले केवल (मात्र) भन्ने अर्थ दिन्छ भने अर्कोले भित्र केहि नभएको (रित्तो) भन्ने अर्थ दिन्छ !

उदाहरण:

• मेरो छोरो ले खालि दुख दिइ रहन्छ ।
• औषधि बिहान खालि पेटमा खानु ।
• आज साझा बस खालि नै रहेछ, सिट सजिलै पाइयो ।

नोट – दोश्रो र तेस्रो वाक्यमा ‘लि’लाइ दिर्घ लेख्नु पर्ने थियो, तर अर्थ सजिलै बुझिने भएको ले मैले ह्रस्व नै लेखेको हुँ। नेपालि भाषामा दिर्घ इकार र उकारलाइ ह्रस्वलाइ भन्दा अलिक लामो (लेघ्रो तानेर) उच्चारण गरिन्छ। तर, बोलिचालिमा यसरी छुट्याएर कमैले बोल्ने गरेका छन्  । यस्तो बोलिलाइ भाषाविदहरुले ‘झर्रो नेपालि’ नामाकरण गरेका छन् ।

 Continue reading