श्रावण महिनाको पहिलो दिन आज गाउँघरमा लुतो फालेर साउने सक्रान्ति मनाउने गर्दछन । यो लेख लेखिएको बर्ष, सन २०१२मा सक्रान्तिकै दिन सोमबार पनि परेको हुनाले ब्रतालु महिलाहरु शिवको आराधना गर्दै भोकै बसेका थिए। सन २०१५मा यो दिन शुक्रबार परेको छ ।

लुतो फाल्ने

यो महिनामा पानि धेरै पर्ने हुनाले हिलोको कारण चिलाउने रोग लुतोलाइ भगाउन लुतो फाल्ने चलन चलेको हो । कागति, निबुवा, अम्बा, अनार, नासपाति आदि फलफुलहरू चढाएर कण्डारक नामक राक्षसको पुजा गर्नाले दाद, लुतो खटिराजस्ता चर्मरोगको प्रकोपबाट बच्न सकिन्छ भन्ने विश्वास गरेर् लुतो फाल्ने चलन् शुरु भएको मानिन्छ ।

तेस्तै, सक्रान्तिको सांझमा कुकुर डाइनो, काग भलायो, कुरिलो, पानिसरो, पुरेनि, गलेनि आदि औषधिजन्य वनस्पतिहरू जलाएर घर-घरका आंगनबाट चारै दिशामा फ्यांकिन्छ, यसैलाई नै तुतो फ्यांकेको भन्ने चलन छ। लुतो फ्यांक्दा नाङ्लो ठटाउने, शंख फुक्ने, घण्ट बजाउने, ढिकि कुट्ने तथा केहिवेरसम्म घरको ढोका बन्द गर्ने आदि बिभिन्न प्रचलन समेत रहिआएको छ। यस्ता प्रचलन ठाउँ अनुसार फरक पनि हुन्छन।

शिवको आराधना

श्राबण महिना शिवको आराधाना गर्ने महिनाको रुपमा पनि लिइन्छ । श्राबण महिना भरि आराध्यदेव शिबको मन्दिर पशुपतिमा मेला लाग्छ । बिशेष गरेर महिलाहरुले श्राबण महिनाको सोमबार ब्रत बसेर शिवको आराधना गर्ने गर्दछन ।

अबिबाहित महिलाहरुले योग्य बर पाउँ भनेर ब्रत बस्छन भने बिबाहितहरुले आफ्नो लोग्नेको सुस्वास्थ र दिर्घायुको लागि ब्रत बस्ने चलन छ । यस दिन हरियो रङ्गका लुगा, चुरा र मेहंदि लगाए शिवजि खुशि भइ मनोकांक्षा पुरा हुने पनि विश्वास गरिन्छ । तेस्तै, यो महिना भरि गरिने बोल बम यात्रा पनि शिव भक्तहरु बिच् प्रख्यात छ ।

(सन २०१२मा) यो यस पटक, २०६९को साउन महिनामा पाँचवटा सोमवार परेको हुनाले यस पटकको सोमबारको ब्रतको अझ बाढी महत्व भएको मानिन्छ ।

***
यो लेखलाइ श्राबण १, २०७२मा अपडेट गरिएको हो | ‘सजिलो नेपालि‘ प्रयोगको निम्ति यस लेखका सबै दिर्घलाइ ह्रस्व पनि बनाइएका छन ।