रकà¥à¤·à¤¾ बनà¥à¤§à¤¨ शà¥à¤°à¤¾à¤µà¤£ महिनाको पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾à¤•ो दिन मनाइने à¤à¤• हिनà¥à¤¦à¥ चाड हो | रकà¥à¤·à¤¾ बनà¥à¤§à¤¨à¤•ो दिन मनà¥à¤¤à¥à¤°à¤²à¥‡ शà¥à¤¦à¥à¤§ बनाइà¤à¤•ो पहेंलो धागोको डोरी हातमा बाधेर पणà¥à¤¡à¤¿à¤¤ अथवा à¤à¤¾à¤¨à¥à¤œà¤¾ वा जà¥à¤µà¤¾à¤ˆ आदि मानà¥à¤¯à¤œà¤¨à¤¬à¤¾à¤Ÿ आशिरà¥à¤¬à¤¾à¤¦ लिने पà¥à¤°à¤šà¤²à¤¨ छ | तेसà¥à¤¤à¥ˆ बà¥à¤°à¤¾à¤¹à¥à¤®à¤£à¤¹à¤°à¥à¤²à¥‡ पनि काà¤à¤šà¥‹ धागोले बनेको डोरि (जनै) लागाउने गरà¥à¤¦à¤›à¤¨ | आजकाल, à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¿à¤¯ पà¥à¤°à¤à¤¾à¤¬à¤•ा कारण दाजॠà¤à¤¾à¤‡à¤²à¥‡ दिदि बहिनिलाई राखि (रकà¥à¤·à¤¾à¤¸à¥à¤¤à¥à¤°) बाà¤à¤§à¥‡à¤° à¤à¤• अरà¥à¤•ाको सà¥à¤¸à¥à¤µà¤¾à¤¸à¥à¤¥ र दिरà¥à¤˜à¤¾à¤¯à¥à¤•ो कामना गरà¥à¤¨à¥‡ चलन पनि बढà¥à¤¦à¥‹ कà¥à¤°à¤®à¤®à¤¾ छ |
यसरि रकà¥à¤·à¤¾à¤¬à¤¨à¥à¤§à¤¨ परà¥à¤µà¤®à¤¾ हिनà¥à¤¦à¥ धरà¥à¤®à¤¾à¤µà¤²à¤®à¥à¤¬à¤¿à¤¹à¤°à¥‚ले शरिर रकà¥à¤·à¤¾ तथा आधà¥à¤¯à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤¿à¤• शà¥à¤¦à¥à¤§à¤¿à¤•ा लागि बà¥à¤°à¤¾à¤®à¥à¤¹à¤£ पà¥à¤°à¥‹à¤¹à¤¿à¤¤à¤¦à¥à¤µà¤¾à¤°à¤¾ आ– आफà¥à¤¨à¤¾ नाडिमा डोरो बाà¤à¤§à¤¿ रकà¥à¤·à¤¾ बनà¥à¤§à¤¨ मनाउने पà¥à¤°à¤šà¤²à¤¨ चलेको छ ।
जनै पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾ अरà¥à¤¥à¤¾à¤¤ रकà¥à¤·à¤¾ बनà¥à¤§à¤¨à¤•ो à¤à¤¿à¤¡à¤¿à¤¯à¥‹ परिचय:
यो परà¥à¤¬à¤²à¤¾à¤‡ विà¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ समà¥à¤¦à¤¾à¤¯à¤®à¤¾ à¤à¤¿à¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ नामले बोलाउने पà¥à¤°à¤šà¤²à¤¨ छ, केहि नाम हरॠनिमà¥à¤¨ छनॠ:
- रकà¥à¤·à¤¾ बनà¥à¤§à¤¨ (रकà¥à¤·à¤¾à¤¸à¥à¤¤à¥à¤° बाà¤à¤§à¤¿à¤¨à¥‡ हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡)
- जनै पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾ (जनै लगाउने पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾à¤•ो दिन हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡)
- ऋषितरà¥à¤ªà¤£à¤¿ (सपà¥à¤¤à¤‹à¤·à¤¿à¤¹à¤°à¥‚लाइ तरà¥à¤ªà¤£ दिने à¤à¤à¤•ोले)
- राखि (बिशेषता तराइमा)
- गà¥à¤¨à¥à¤¹à¥ पà¥à¤¨à¥à¤¹à¤¿, कà¥à¤µà¤¾à¤Ÿà¤¿ खाने दिन (नेवार समà¥à¤¦à¤¾à¤¯à¤®à¤¾ – नौ गेडागà¥à¤¡à¤¿ को कà¥à¤µà¤¾à¤Ÿà¤¿ खाने)
- बà¥à¤¯à¤¾à¤à¤œà¤¾ नकेगॠ(à¤à¥à¤¯à¤¾à¤—à¥à¤¤à¤¾à¤•ो पà¥à¤œà¤¾ गरà¥à¤¨à¥‡ दिन)
रकà¥à¤·à¤¾ बनà¥à¤§à¤¨
यसरि धागो वा राखि बाà¤à¤§à¥à¤¦à¤¾ निमà¥à¤¨ शà¥à¤²à¥‹à¤• पाठगरà¥à¤¨à¥‡ गरिनà¥à¤› :
येन बदà¥à¤§à¥‹ बलि: राजा दानवेनà¥à¤¦à¥à¤°à¥‹ महाबल:।
तेन तà¥à¤µà¤¾à¤®à¤à¤¿à¤¬à¤§à¥à¤¨à¤¾à¤®à¤¿ रकà¥à¤·à¥‡ मा चल मा चल॥
यो शà¥à¤²à¥‹à¤•को नेपालि अरà¥à¤¥ हà¥à¤¨à¥à¤› – जà¥à¤¨ रकà¥à¤·à¤¾à¤¸à¥à¤¤à¥à¤° ले महान शकà¥à¤¤à¤¿à¤¶à¤¾à¤²à¤¿ तथा दानि राजा, बलिलाइ बाà¤à¤§à¤¿à¤à¤•ो थियो, तà¥à¤¯à¤¹à¤¿ रकà¥à¤·à¤¾à¤¬à¤¨à¥à¤§à¤¨ ले मैले तिमि/तपाइलाई बाà¤à¤§à¤¿ दिनà¥à¤›à¥, जसले तिमà¥à¤°à¥‹/तपाइको रकà¥à¤·à¤¾ गरà¥à¤¨à¥‡à¤›à¥¤
यो दिन राजधानिका विà¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ देविदेवताका मनà¥à¤¦à¤¿à¤° परिसरमा बà¥à¤°à¤¾à¤®à¥à¤¹à¤£à¤¹à¤°à¥ विहानै देखि बसेर शà¥à¤°à¤¦à¥à¤§à¤¾à¤²à¥ à¤à¤•à¥à¤¤à¤œà¤¨à¤¹à¤°à¥à¤•ा नाडिमा रकà¥à¤·à¤¾à¤¬à¤¨à¥à¤§à¤¨ बाà¤à¤§à¥à¤¨à¥‡ गरà¥à¤¦à¤›à¤¨ ।
जनै पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾
जनै लगाउने पà¥à¤°à¤šà¤²à¤¨ à¤à¤à¤•ा बà¥à¤°à¤¾à¤®à¥à¤¹à¤£, कà¥à¤·à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤¯ आदि समà¥à¤¦à¤¾à¤¯à¤•ा मानिसहरॠयो परà¥à¤µà¤®à¤¾ नयाठजनै फेरà¥à¤¨à¥‡ हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡ यस दिनलाई जनै पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾ पनि à¤à¤¨à¤¿à¤¨à¥à¤›à¥¤ यस दिन पà¥à¤°à¤¾à¤¨à¥‹ जनै फालेर मनà¥à¤¤à¥à¤° साधना गरिà¤à¤•ो नयाठजनै लगाउंने चलन छ।
यस दिन पà¥à¤°à¥à¤·à¤¹à¤°à¥ ससà¥à¤°à¤¾à¤²à¤¿ गà¤à¤° आफà¥à¤¨à¤¾ ससà¥à¤°à¤¾à¤¬à¤¾à¤Ÿ नया जनै लगाउने पनि चलन छ ।
ऋषितरà¥à¤ªà¤£à¤¿
सपà¥à¤¤à¤‹à¤·à¤¿à¤¹à¤°à¥‚ (कशà¥à¤¯à¤ª, अतà¥à¤°à¤¿, à¤à¤¾à¤°à¤¦à¥à¤µà¤¾à¤œ, गौतम, जमदगà¥à¤¨à¤¿, बसिषà¥à¤ र विशà¥à¤µà¤¾à¤®à¤¿à¤¤à¥à¤°) को साथ साथै अरà¥à¤¨à¥à¤§à¤¤à¤¿à¤²à¤¾à¤ˆ पनि तरà¥à¤ªà¤£ दिइने à¤à¤à¤•ाले यस दिनलाई ऋषितरà¥à¤ªà¤£à¤¿ पनि à¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ गरिनà¥à¤› ।
राखि
तराईमा र à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤®à¤¾ यस दिन दिदि बहिनिहरà¥à¤²à¥‡ आफà¥à¤¨à¤¾ दाजà¥à¤à¤¾à¤‡à¤¹à¤°à¥à¤•ो नाडिमा दिरà¥à¤˜à¤¾à¤¯à¥à¤•ो कामना राखि बाà¤à¤§à¥à¤¨à¥‡ चलन पनि छ । राखि घडि आकारका बिà¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ डिजाइनका डोरि हà¥à¤¨ जà¥à¤¨Â फà¥à¤°à¥‡à¤£à¥à¤¡à¤¶à¤¿à¤ª बà¥à¤¯à¤¾à¤£à¥à¤¡ जसà¥à¤¤à¤¾ पनि देखिनà¥à¤› । राखि बाà¤à¤§à¥‡à¤®à¤¾ दाजà¥à¤à¤¾à¤‡ र दिदि बहिनिहरà¥Â दà¥à¤·à¥à¤Ÿà¤œà¤¨à¤¹à¤°à¥à¤¬à¤¾à¤Ÿ मà¥à¤•à¥à¤¤à¤¿ मिलà¥à¤› à¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ जनबिशà¥à¤µà¤¾à¤¸ रहेको छ, à¤à¤¨à¥‡ राखिलाइ सà¥à¤¨à¥‡à¤¹à¤•ो पà¥à¤°à¤¤à¥€à¤• पनि मानिनà¥à¤› । आजकाल यो पà¥à¤°à¤šà¤²à¤¨ राजधानी र देशका अनà¥à¤¯ सà¥à¤¥à¤¾à¤¨à¤¹à¤°à¥à¤®à¤¾ पनि फैलिà¤à¤•ो छ।
गà¥à¤¨à¥à¤¹à¥ पà¥à¤¨à¥à¤¹à¤¿
नेवारहरà¥à¤²à¥‡ à¤à¤¨à¥‡ यस परà¥à¤µà¤²à¤¾à¤ˆ गà¥à¤¨à¥à¤¹à¥ पà¥à¤¨à¥à¤¹à¤¿ à¤à¤¨à¥‡à¤° मास, मà¥à¤‚ग, ठूलो केराउ, सानो केराउ, चना, सिमि, गà¥à¤°à¤¾à¤à¤¸ र बोडी गरी नौ पà¥à¤°à¤•ारको गेडागà¥à¤—à¥à¤¡à¤¿ मिसाइ पकाà¤à¤•ो कà¥à¤µà¤¾à¤Ÿà¤¿ खाà¤à¤° मनाउछनॠ। सà¥à¤µà¤¸à¥à¤¥à¤•र हà¥à¤¨à¥‡ हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡ अरॠसमà¥à¤¦à¤¾à¤¯à¤•ा मानिसहरॠपनि कà¥à¤µà¤¾à¤Ÿà¤¿ खान थालेका छनॠ।
तेसà¥à¤¤à¥ˆ शà¥à¤°à¤¾à¤µà¤£ शà¥à¤•à¥à¤² पूरà¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾à¤¦à¥‡à¤–ि अषà¥à¤Ÿà¤®à¤¿à¤¸à¤®à¥à¤® नौ दिन मनाइने à¤à¤à¤•ो यसलाइ गà¥à¤¨à¥à¤¹à¥ पà¥à¤¨à¥à¤¹à¤¿ (नौ दिने पूरà¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾) à¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ गरेको पनि मानिनà¥à¤› ।
यि नौ दिनसमà¥à¤® बौदà¥à¤§ धरà¥à¤®à¤¾à¤¬à¤²à¤®à¥à¤µà¤¿à¤¹à¤°à¥ गà¥à¤à¤²à¤¾ बाजॠतथा अरॠसाà¤à¤¸à¥à¤•ृतिक बाजागाजाका साथ राजधानिका विà¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ बौदà¥à¤§ बाहाः र बहिहरà¥à¤®à¤¾ पà¥à¤°à¤¦à¤°à¥à¤¶à¤¨à¤¿à¤®à¤¾ राखिà¤à¤•ा पà¥à¤°à¤¾à¤šà¥€à¤¨ दिपंकर तथागत, बà¥à¤¦à¥à¤§, बोधिसतà¥à¤µ, लोकेशà¥à¤µà¤°, तारा आदिका मूरà¥à¤¤à¤¿, पौबा र हसà¥à¤¤ लिखित गà¥à¤°à¤¨à¥à¤¥à¤¹à¤°à¥ हेरà¥à¤¨ जाने गरà¥à¤¦à¤›à¤¨à¥ ।
यि मधà¥à¤¯à¥‡ ठमेलसà¥à¤¥à¤¿à¤¤ बिकà¥à¤°à¤®à¤¶à¤¿à¤² महाविहारका सà¥à¤¨ र चाà¤à¤¦à¤¿à¤²à¥‡ लेखिà¤à¤•ा पà¥à¤°à¤œà¥à¤žà¤¾à¤ªà¤¾à¤°à¤®à¤¿à¤¤à¤¾ नामक पà¥à¤°à¤¾à¤šà¤¿à¤¨ गà¥à¤°à¤¨à¥à¤¥ (लॠआख ओ आशः), इटà¥à¤¬à¤¹à¤¾à¤²à¤®à¤¾ राखिà¤à¤•ा सà¥à¤¨ र   चाà¤à¤¦à¤¿à¤²à¥‡ लेखिà¤à¤•ा पà¥à¤°à¤œà¥à¤žà¤¾à¤ªà¤¾à¤°à¤®à¤¿à¤¤à¤¾ केशचनà¥à¤¦à¥à¤°à¤•ो रातो मूरà¥à¤¤à¤¿ (बहि:दà¥à¤¯) दरà¥à¤¶à¤¨à¤¿à¤¯ मानिनà¥à¤›à¤¨à¥ ।
बà¥à¤¯à¤¾à¤à¤œà¤¾ नकेगà¥
उपतà¥à¤¯à¤•ामा किसानहरà¥à¤²à¥‡ आ– आफà¥à¤¨à¤¾ खेतमा गइ à¤à¥à¤¯à¤¾à¤—à¥à¤¤à¤¾à¤²à¤¾à¤‡ पूजा गरेर à¤à¤¾à¤¤ खà¥à¤µà¤¾à¤‰à¤¨à¥‡ पनि चलन छ तेसैले यस दिनलाई ‘बà¥à¤¯à¤¾à¤à¤œà¤¾ नकेग॒ परà¥à¤µ पनि à¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ गरिनà¥à¤› । à¤à¤•à¥à¤¤à¤ªà¥à¤° दरवारको मालतीचोक सà¥à¤¥à¤¿à¤¤ à¤à¤• अà¤à¤¿à¤²à¥‡à¤–मा पनि यो चलनबारे उलà¥à¤²à¥‡à¤– गरिà¤à¤•ो छ । सो अà¤à¤¿à¤²à¥‡à¤– नेपालसंवतॠ८१८ मा तयार गरिà¤à¤•ो थियो ।
जनै पà¥à¤°à¥à¤£à¤¿à¤®à¤¾à¤•ा मेला
यस चाडमा देशका विà¤à¤¿à¤¨à¥à¤¨ सà¥à¤¥à¤¾à¤¨à¤®à¤¾ मेला लागà¥à¤¨à¥‡ गरà¥à¤¦à¤›à¤¨à¥¤ ति मधà¥à¤¯à¥‡ रसà¥à¤µà¤¾à¤•ो गोसाइठकà¥à¤£à¥à¤¡ र राजधानिबाटको उतà¥à¤¤à¤°à¤®à¤¾ अबसà¥à¤¥à¤¿à¤¤Â मणिचà¥à¤¡à¤®à¤¾ पनि ठà¥à¤²à¥‹ मेला लागà¥à¤¨à¥‡ गरà¥à¤¦à¤› । पाटनको कà¥à¤®à¥à¤à¥‡à¤¶à¥à¤µà¤°à¤®à¤¾ गोसाइठकà¥à¤£à¥à¤¡à¤¬à¤¾à¤Ÿ नै बगेर आà¤à¤•ो पानि à¤à¤¨à¥à¤¨à¥‡ जनबिशà¥à¤µà¤¾à¤¸à¤•ा कारण विहानै देखि à¤à¤•à¥à¤¤à¤œà¤¨à¤•ो घà¥à¤‡à¤à¤šà¥‹ लागà¥à¤¨à¥‡ गरेको छ ।
तेसà¥à¤¤à¥ˆ, à¤à¤•à¥à¤¤à¤ªà¥à¤°à¤®à¤¾ ‘घिताकिसि’ नाम गरेको à¤à¤• नाचलाइ नगर परिकà¥à¤°à¤®à¤¾ गराउने पनि चलन छ।
नोट – यो लेख अघिलà¥à¤²à¥‹ बरà¥à¤· Aug 28, 2015 @ 18:37 मा पà¥à¤°à¤•ाशित लेखको परिमारà¥à¤œà¤¿à¤¤ रà¥à¤ª हो । यसको पà¥à¤°à¤•ाशन संगै पà¥à¤°à¤¾à¤¨à¥‹ लेखलाइ मेटिà¤à¤•ो छ ।