मैले प्रयोग गर्ने युनिकोड किबोर्डमा किन किन “ङ” र “ञ” टाइप गर्न नै मिल्दैन । शुरुमा “क्ष” (क् + ष) बनाउन नजानेको जस्तै कुनै ट्रिक होला, मैले खोजेको पनि छैन किनकि, यि दुइवटा अक्षर यति थोरै प्रयोग हुन्छन कि चाहिएको बेलामा कतै बाट कपि गरेर पेष्ट गरेरै पनि चलिरहेको छ । बिगत दुइ बर्ष देखि मैले यो नेपालि ब्लगका साथ साथै भिडियोका स्क्रिप्टहरु पनि नेपालिमा नै टाइप गरिरहेको छु । तर पनि, यि अक्षरहरु त्यति धेरै प्रयोग नै हुँदैनन ।

मलाइ सबै भन्दा समस्या भएको अक्षर “ज्ञ” टाइप गर्न हो । ज्ञ बनाउन आधा “ज” र “ञ” चाहिने तर मेरो किबोर्डमा “ञ” टाइप गर्न नमिल्ने हुनाले मलाइ अलिक समस्या भएको थियो । यस समस्याको समाधान नेपालि बृहत् शब्दकोशमा भेटियो । शब्दकोशमा उल्लेख भए अनुरुप “ज्ञ”को उच्चारण “ग्यँ” हुने भएको हुनाले, मेरो ब्यक्तिगत प्रयोजनको लागि, छुट्टै अक्षर टाइप गरिरहन आवश्यक नै भएन (हेर्नुहोस, शब्दकोशबाट लिइएको चित्र)।

हुन पनि “ञ” बाट शुरु हुने शब्द नै छैनन शब्दकोशमा (यस अक्षरको एउटै शब्द रहेछ “ञकार”, जुन छुट्टै शब्द होइन)

तेस्तै, “ङ” बाट शुरु हुने पनि दैनिक रुपमा प्रयोग हुने उल्लेख्य शव्दहरु नभए पनि यो अक्षरका शब्दहरु चाँहि दुइ पेजमा बाँडिएका छन (पेज ३६५ र ३६६) । उदाहरण:

शब्दको शुरुवातमा मात्र नभएर शब्दको बिचमा पनि “ङ” को प्रयोग हुने गर्दछ । “ञ”लाइ “यँ” उच्चारण गर्न मिले जस्तो “ङ”को उच्चारण गर्न मिल्ने अन्य अक्षर हुँदैन । तेसैले बिरालोले कसरि कराउँछ भनेर नेपालिमा भन्न कै लागि भए पनि “ङ”को आवश्यकता रहिरहने भएको छ ।

“आनन्दको नेपालि”को प्रयोगको लागि निम्न “ञ”लाइ “यँ” र “ज्ञ”को सट्टा “ग्यँ” प्रयोग गर्न हुन्छ कि हुँदैन भन्ने बारेमा भबिष्यमा थप प्रयोगहरु (expiremnets) गरिने छन ।

नोट –  “आनन्दको नेपालि” प्रयोग मेरो नितान्त ब्यक्तिगत प्रयोग हो। “आनन्दको नेपालि” को जननि नेपालि भाषा हो । जसरि मैले मेरि आमाको सम्मान र श्रद्धा गर्छु, तेस्तै मैले नेपालि भाषाको पनि सम्मान र श्रद्धा गर्छु । तेसैले, जसरि मलाइ मेरि आमालाइ परिवर्तन गर्न मन छैन तेसरि नै मलाइ नेपालि भाषामा पनि कुनै परिवर्तन गर्नु छैन, भाषा बिगार्नु छैन । “आनन्दको नेपालि” एक ठुलो प्रयोग हो, भाषाको सरलिकरणको लागि । यो प्रयोग ब्यबहारिक हुन्छ कि हुँदैन, अर्को बहसको बिषय हुने छ । तर, यसरि मैले गरेका परिवर्तनका कारणले हुने परिवर्तित भाषाको स्वरुपको मैले पुर्ण जिम्मेवारि लिएको छु । यसरि यस भाषाको परिवर्तन, परिमार्जन र प्रयोग गर्ने पुर्ण जिम्मेवारि मेरो हुनेछ । यसका साथै, पाठकहरुलाइ कुनै द्विविधा नहोस भनेर, यस भाषा प्रयोग भएर प्रकाशित हुने सबै प्रकाशनहरुमा मैले “आनन्दको नेपालि” प्रयोग भएको जानकारि दिने छु ।

यस अघि, मैले “ब” र “व” लेखाइमा किन गल्ति भइ रहन्छन भनेर बिष्लेशण गरेर यो लेख लेखेको छु । तेस्तै, ह्रस्व र दिर्घ को एक बर्षे लामो प्रयोगको बारेमा यहाँ पढ्नुहोस्।