नेपाल तथा नेपालि राजनितिमा अतà¥à¤¯à¤¨à¥à¤¤à¥ˆ चरà¥à¤šà¤¿à¤¤ नाम हो, लेणà¥à¤¡à¥à¤ª । लेणà¥à¤¡à¥à¤ª पà¥à¤°à¤¬à¥à¤°à¤¿à¤¤à¤¿, लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ हà¥à¤¨ लागेको नेता आदि à¤à¤¨à¤¾à¤‡ चलि रहनà¥à¤›à¤¨ । सà¥à¤µà¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤° राषà¥à¤Ÿà¥à¤° सिकà¥à¤•िमका अनà¥à¤¤à¤¿à¤® पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤¿ लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ सिकà¥à¤•िम पà¥à¤°à¤¾à¤¨à¥à¤¤à¤•ा पहिलो मà¥à¤–à¥à¤¯à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤¿ पनि हà¥à¤¨ । सà¥à¤µà¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤° राषà¥à¤Ÿà¥à¤° सिकà¥à¤•िमलाइ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤®à¤¾ विलय गरà¥à¤¨ को लागि à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤²à¥‡ पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤— गरेका नेता हà¥à¤¨ काजि लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ । तेसैले, लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡à¤²à¤¾à¤‡ दकà¥à¤·à¤¿à¤£ à¤à¤¸à¤¿à¤¯à¤¾à¤®à¤¾ नै देशदà¥à¤°à¥‹à¤¹ र गदà¥à¤¦à¤¾à¤°à¤¿à¤•ो परà¥à¤¯à¤¾à¤¯à¤•ो रà¥à¤ªà¤®à¤¾ चितà¥à¤°à¤£ गरिनà¥à¤› । सिकà¥à¤•िमलाइ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤®à¤¾ बिलय गरà¥à¤¨ पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤— à¤à¤à¤•ा नेता तà¥à¤¯à¤¸ पछि à¤à¤¨à¥‡ करिव तिन दशक सिकà¥à¤•िम बाहिर बसे, सन २००ॠमा निधन हà¥à¤¨à¥ पहिले समà¥à¤® ।
सà¥à¤µà¤¤à¤¨à¥à¤¤à¥à¤° राषà¥à¤Ÿà¥à¤°à¤²à¤¾à¤‡ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤•ो जिमà¥à¤®à¤²à¤—ाउने निरà¥à¤£à¤¯ गरà¥à¤¨à¥‡ पारà¥à¤²à¤¿à¤¯à¤¾à¤®à¥‡à¤¨à¥à¤Ÿ को नेतृतà¥à¤µ गरà¥à¤¨à¥‡ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤¿ à¤à¤à¤•ो हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡ दोष सबै लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ै थापà¥à¤²à¥‹à¤®à¤¾ गेà¤à¤•ो हो । à¤à¤¿à¤¡à¤¿à¤¯à¥‹ रिपोरà¥à¤Ÿ हेरà¥à¤¨à¥à¤¹à¥‹à¤¸à¤¾ :
यो à¤à¤¿à¤¡à¤¿à¤¯à¥‹ पà¥à¤°à¥ˆ सà¥à¤•à¥à¤°à¤¿à¤ªà¥à¤Ÿ पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥à¤¤ गरà¥à¤¨ मलाइ तà¥à¤¯à¤¤à¤¿ रहर लागेन । तेसैले यसको सारांश मातà¥à¤° पà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¥ गरà¥à¤¦à¥ˆà¤›à¥ : लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ के गरेर चरà¥à¤šà¤¿à¤¤ à¤à¤ ? हामà¥à¤°à¥‹à¤®à¤¾ à¤à¤à¤•ा लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ को हà¥à¤¨ ?
- काजि लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ सन १९०४ मा जनà¥à¤®à¥‡à¤•ा थिठ।
- ६ बरà¥à¤·à¤•ो उमेरमा उनि सिकà¥à¤•िमको à¤à¤• चरà¥à¤šà¤¿à¤¤ गà¥à¤®à¥à¤¬à¤¾ रà¥à¤®à¥à¤Ÿà¥‡à¤• गà¥à¤®à¥à¤¬à¤¾à¤®à¤¾ à¤à¤°à¥à¤¨à¤¾ à¤à¤à¤•ा थिठ।
- à¤à¤• पटक सिकà¥à¤•िमका ततà¥à¤•ालिन राजा टà¥à¤²à¥à¤•ॠनामà¥à¤—à¥à¤¯à¤¾à¤² रà¥à¤®à¥à¤Ÿà¥‡à¤• गà¥à¤®à¥à¤¬à¤¾ गà¤à¤•ा थिठ। सोहि बेला उनले लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤²à¤¾à¤‡ मन पराठर आफà¥à¤¨à¥‹ दरबार गानà¥à¤¤à¥‹à¤• लà¥à¤¯à¤¾à¤à¤•ा थिठर à¤à¤• तिबà¥à¤¬à¤¤à¤¿ लामा सà¥à¤•à¥à¤²à¤®à¤¾ à¤à¤°à¥à¤¨à¤¾ गरिदिà¤à¤•ा थिठ।
- १६ बरà¥à¤·à¤•ो उमेरमा लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ फेरि रà¥à¤®à¥à¤Ÿà¥‡à¤• गà¥à¤®à¥à¤¬à¤¾à¤®à¤¾ फरà¥à¤•े । तà¥à¤¯à¤¹à¤¾à¤ दà¥à¤‡ बरà¥à¤·à¤•ो अधà¥à¤¯à¤¯à¤¨ पछि उनि तà¥à¤¯à¤¹à¤¿ गà¥à¤®à¥à¤¬à¤¾à¤•ो पà¥à¤°à¤®à¥à¤– à¤à¤ र ८ बरà¥à¤· बिताठ।
- सनॠ१९४५ मा सिकà¥à¤•िम पà¥à¤°à¤œà¤¾ मणà¥à¤¡à¤² पारà¥à¤Ÿà¤¿ खोलेर अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· बने ।
- १९५३ मा उनी सिकà¥à¤•िम सà¥à¤Ÿà¥‡à¤Ÿ कांगà¥à¤°à¥‡à¤¸à¤®à¤¾ मिसिà¤, अधà¥à¤¯à¤•à¥à¤· बने । नयाठदिलà¥à¤²à¤¿ गà¤à¤° à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¿à¤¯ पà¥à¤°à¤§à¤¾à¤¨à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¤¿ जवाहरलाल नेहरà¥à¤²à¤¾à¤‡ à¤à¥‡à¤Ÿà¥‡ पछि, उनि राजतनà¥à¤¤à¥à¤° विरोधि बने।
- १९६० मा सिकà¥à¤•िममा à¤à¤à¤•ो चà¥à¤¨à¤¾à¤µà¤®à¤¾ लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो पारà¥à¤Ÿà¤¿à¤²à¥‡ १८ मधà¥à¤¯à¥‡ ८ सिट जितà¥à¤¯à¥‹ ।
- सनॠ१९à¥à¥© को चà¥à¤¨à¤¾à¤µà¤®à¤¾ लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो सिकà¥à¤•िम राषà¥à¤Ÿà¥à¤°à¤¿à¤¯ कांगà¥à¤°à¥‡à¤¸à¤²à¥‡ ३२ मा २ सिट मातà¥à¤° जितà¥à¤¯à¥‹ ।
- चà¥à¤¨à¤¾à¤µà¤®à¤¾ धाà¤à¤§à¤²à¤¿ à¤à¤à¤•ो à¤à¤¨à¥à¤¦à¥ˆ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¿à¤¯ हसà¥à¤¤à¤•à¥à¤·à¥‡à¤ª पछि फेरि चà¥à¤¨à¤¾à¤µ गराà¤à¤° लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो पारà¥à¤Ÿà¤¿à¤²à¤¾à¤‡ ३२ मधà¥à¤¯à¥‡ ३१ सिटमा जिताइयो । संसदमा बहà¥à¤®à¤¤ à¤à¤à¤ªà¤›à¤¿ सोहि संसदले सिकà¥à¤•िमलाइ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤®à¤¾ विलय गरà¥à¤¨à¥‡ निरà¥à¤£à¤¯ गरà¥à¤¯à¥‹ ।
- यस पछि सन १९à¥à¥« मा लेणà¥à¤¡à¥à¤ª à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤•ो पà¥à¤°à¤¦à¥‡à¤¶ सिकà¥à¤•िमका मà¥à¤–à¥à¤¯à¤®à¤¨à¥à¤¤à¥à¤°à¥€ बने ।
- à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤®à¤¾ बिलय गरिसके पछि लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤²à¥‡ à¤à¤¾à¤°à¤¤ बिरोधिहरà¥à¤²à¤¾à¤‡ सखाप पारà¥à¤¨à¥‡ काम गरे ।
- उनको कारà¥à¤¯à¤•ाल सन १९à¥à¥¯ मा सकिने बेलामा à¤à¤à¤•ो चà¥à¤¨à¤¾à¤µà¤®à¤¾ लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो पारà¥à¤Ÿà¤¿ नामोनिशान नै मेटिने गरेर पराजित à¤à¤¯à¥‹ । यस बेला बलà¥à¤² उनले आà¤à¤«à¥à¤²à¤¾à¤‡ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤²à¥‡ पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤—ॠगरिरहेको कà¥à¤°à¤¾ बà¥à¤à¥‡ ।
- लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो काम सकिइ सकेको हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡ उनको राजनैतिक हैसियत निमिटà¥à¤¯à¤¾à¤¨à¥à¤¨ नै पारियो । तà¥à¤¯à¤¸ पछि उनि सिकà¥à¤•िम छोडेर पशà¥à¤šà¤¿à¤® बंगाल बसाइ सराइ गरे।
- शà¥à¤°à¥à¤®à¤¾ सिकà¥à¤•िमका लोकपà¥à¤°à¤¿à¤¯ र चरà¥à¤šà¤¿à¤¤ नेता देखिà¤à¤•ा लेनà¥à¤¡à¥à¤ª सिकà¥à¤•िम देशलाइ à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤®à¤¾ बिलय गराउने बितà¥à¤¤à¤¿à¤•ै à¤à¤•ा à¤à¤• हैसियत बिहिन à¤à¤ ।
- उनि करिव तिन दशक गà¥à¤®à¤¨à¤¾à¤® à¤à¤à¤° बिताठपछि सनॠ२००ॠमा कालिङपोङमा à¤à¤•सय दà¥à¤‡ वरà¥à¤·à¤•ो उमेरमा उनि बिते।
- लेणà¥à¤¡à¥à¤ª बिते पछि उनलाइ महान à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤à¤•à¥à¤¤ à¤à¤¨à¥à¤¦à¥ˆ पदà¥à¤®à¤à¥à¤·à¤£ पदक पनि पà¥à¤°à¤¦à¤¾à¤¨ गरिà¤à¤•ो थियो ।
à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤²à¥‡ नेपालमा पनि लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ मारà¥à¤•ाको नेता खोजिरहेको सबैलाइ थाह छ । à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¿à¤¯ नाकाबनà¥à¤¦à¤¿, मधेषबादि दललाइ उकासà¥à¤¨à¥, सामà¥à¤ªà¥à¤°à¤¦à¤¾à¤¯à¤¿à¤• र जातिय मà¥à¤¦à¥à¤¦à¤¾ उठाà¤à¤° असà¥à¤¥à¤¿à¤°à¤¤à¤¾ लà¥à¤¯à¤¾à¤‰à¤¨à¥, समà¥à¤¬à¤¿à¤§à¤¾à¤¨ संसोधन गरà¥à¤¨ बाधà¥à¤¯ बनाउनॠयसà¥à¤¤à¤¾ अनेकन घटनाहरà¥à¤®à¤¾ नेपाललाइ पनि सिकà¥à¤•िम बनाउने à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¿à¤¯ पà¥à¤°à¤¯à¤¾à¤¸ को गनà¥à¤§ आà¤à¤‰à¤› । अà¤, राजा हटाउने समà¥à¤à¥Œà¤¤à¤¾ नै दिलà¥à¤²à¤¿à¤®à¤¾ गरिà¤à¤•ो घटना संà¤à¤¿à¤‚दा कहालि लागà¥à¤›à¥¤ हामà¥à¤°à¤¾ नेता बेला बेलामा दिलà¥à¤²à¤¿ धाउनॠर बेला बेलामा à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤¿à¤¯ राजदà¥à¤¤à¤¾à¤¬à¤¾à¤¸à¤²à¥‡ आनà¥à¤¤à¤°à¤¿à¤• राजनितिलाइ असर गरà¥à¤¨à¥‡ गरेर बकà¥à¤¤à¤µà¥à¤¯ निकालिराखà¥à¤¨à¥ ले पनि नेपालमा सहि लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो खोजि à¤à¥ˆ रहेको पà¥à¤°à¤·à¥à¤Ÿ देखिनà¥à¤› ।
अब को होला त लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ । à¤à¤¾à¤°à¤¤à¤²à¥‡ नयाठलेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ तयार गरिरहà¤à¤¦à¤¾ नेपालिहरà¥à¤²à¥‡ टà¥à¤²à¥à¤Ÿà¥à¤²à¥ हेरिरहलान त ?
ओरà¥à¤¨à¥‡à¤Ÿ गà¥à¤®à¥à¤¬à¤¾à¤®à¤¾ लेणà¥à¤¡à¥à¤ª दोरà¥à¤œà¥‡ आफà¥à¤¨à¤¿ शà¥à¤°à¤¿à¤®à¤¤à¤¿à¤•ा साथमा । लेणà¥à¤¡à¥à¤ªà¤•ो राजनितिक जिवनको समापà¥à¤¤à¤¿à¤¸à¤‚गै यि बिदेशि शà¥à¤°à¤¿à¤®à¤¤à¤¿à¤²à¥‡ पनि उनलाइ छोडिदिà¤à¤•ि थिइन ।