नोट : (२०७३, असोज अपडेट) – शुरुमा सबैले प्रयोग गर्न सजिलो होस भनेर “सजिलो नेपालि” नामांकरन गरेको भए पनि, अबदेखि यो प्रयोग मेरो नितान्त ब्यक्तिगत प्रयोग हुने भएकोले “आनन्दको नेपालि” नामांकरण गरिएको छ । “आनन्दको नेपालि” को जननि नेपालि भाषा हो । जसरि मैले मेरि आमाको सम्मान र श्रद्धा गर्छु तेस्तै मैले नेपालि भाषाको पनि सम्मान र श्रद्धा गर्छु । तेसैले, जसरि मलाइ मेरि आमालाइ परिवर्तन गर्न मन छैन तेसरि नै मलाइ नेपालि भाषामा पनि कुनै परिवर्तन गर्नु छैन, भाषा बिगार्नु छैन । 

“आनन्दको नेपालि” एक ठुलो प्रयोग हो, भाषाको सरलिकरणको लागि । यो प्रयोग ब्यबहारिक हुन्छ कि हुँदैन, अर्को बहसको  बिषय हुने छ । तर, यसरि मैले गरेका परिवर्तनका कारणले हुने परिवर्तित भाषाको स्वरुपको मैले पुर्ण जिम्मेवारि लिएको छु । यसरि यस भाषाको परिवर्तन, परिमार्जन र प्रयोग गर्ने पुर्ण जिम्मेवारि मेरो हुनेछ । यसका साथै, पाठकहरुलाइ कुनै द्विविधा नहोस भनेर, यस भाषा प्रयोग भएर प्रकाशित हुने सबै प्रकाशनहरुमा मैले “आनन्दको नेपालि” प्रयोग भएको जानकारि दिने छु । 

भाषामा नियम हुनु पर्छ । नियम भएन भने एउटा कुरा भन्दा अर्कै बुझिन्छ। तेसैले, भाषाको सर्बमान्य नियम, ब्याकरणको सबैले सम्मान गर्नु पर्दछ । यसको साथ साथै, भाषाको उपादेयतामा कुनै कमि नआउने गरेर ब्यकारणलाइ परिमार्जित र सजिलो बनाउनमा पनि कुनै कन्जुस्याइ गर्नु हुँदैन भन्ने पनि मेरो मान्यता छ ।

४ बर्ष अघि सन् २०११ मा नेपालि भाषाको शुद्दतामा आएको संकटलाइ लिएर “नेपाली भाषाको उत्त्थनामा जुटेका, भाषाको ‘सत्यानाश गर्ने’ इन्टरनेट जमात” लेखेको थिएँ । भाषा शुद्दतालाइ लिएर मानिसहरुमा अझै पनि उत्तिकै उदास छन र यसमा कुनै परिबर्तन हुने सम्भाबना पनि देखिदैन । त्यसको २ बर्ष पछि, सन् २०१३ मा “नेपाली भाषामा ह्रस्व र दीर्घको आबश्यकता नै छैन” भन्ने लेख लेखिएको थियो। यो तर्क गर्न त ठिकै थियो तर, के यो बिचार साच्चिकै प्रयोग गर्न सकिएका त भन्ने प्रश्नले मलाइ बिगत २ बर्ष देखि घचघच्याइ रहेको थियो ।

यो २ बर्षमा मैले ह्रस्व दिर्घको नियमको पुर्ण ज्ञान भएको कोहि पनि नेपालि भेटिन। धेरै जनाको जवाफ “ह्रस्व दिर्घ आउछ भनेर धमण्ड गर्दिन तर लेख्दा शुद्ध गर्न सक्नु असल काम हो” भन्ने आशयकै हुन्थ्यो। कसैले नजानेको यो कस्तो नियम होला भन्ने सधै लागिरहेको बेला हिजो एउटा प्रयोग गर्ने सोच आयो । एक बर्ष सम्म दिर्घ लेख्दै नलेखि ह्रस्वमा मात्र मनोरंजन समाचार लेखेर यहाँ पोस्ट गर्ने र बर्षको अन्तमा नबुझिने शब्दहरुको सुचि तयार गर्ने । यो नै बैज्ञानिक तरिका हुने सोचले आफैले लेखेका र अरु विभिन्न माध्यममा छापिएका मनोरन्जन सामाग्रिहरु यस नेपालि ब्लगमा बाडने बिचार गरेको छु । गल्तिले दिर्घ भएका कुनै शब्द भएमा कमेन्टमा सुचना दिनु भएमा आभारि हुने थिएँ ।

ट्विटरका एक साथि रौनकको सुझाबमा यो नयाँ प्रयोगलाई “सजिलो नेपालि” नामाकरण गरिएको छ।

यो सजिलो नेपालि प्रयोगमा:

• सबै दिर्घ शब्दहरुलाई ह्रस्व बनाइने छ । जस्तै ‘पानी’ लाइ ‘पानि’ लेखिने छ ।
• रू लाइ रु लेखिने छ
• ई लाइ इ लेखिने छ

ट्विटरमा यो बिषयमा चर्चा गर्दा #नेपालि ह्यासट्याग प्रयोग गरिने छ ।

 Continue reading