वà¥à¤¯à¤¾à¤•रणका बà¥à¤¯à¤–à¥à¤¯à¤¾à¤¨à¤¤à¤¾à¤¹à¤°à¥à¤²à¥‡ पदानà¥à¤¤à¤¾à¤®à¤¾ दिरà¥à¤˜ हà¥à¤¨à¥‡ केहि नियमहरॠबनाà¤à¤•ा छनà¥à¥¤ यि नियमहरà¥à¤®à¤¾ कà¥à¤¨à¥ˆ समसà¥à¤¯à¤¾ छ जसà¥à¤¤à¥‹ लागà¥à¤¦à¥ˆà¤¨ तर, यदि हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ र दिरà¥à¤˜ लेखà¥à¤¦à¤¾ अरà¥à¤¥à¤®à¤¾ कà¥à¤¨à¥ˆ फरक नहà¥à¤¨à¥‡ हो à¤à¤¨à¥‡ यसà¥à¤¤à¤¾ नियमले कà¥à¤²à¤¿à¤·à¥à¤Ÿà¤¤à¤¾ मातà¥à¤° थपेको à¤à¤¨à¥‡à¤° मानà¥à¤¨ सकिनà¥à¤› । अब, ‘नेपालि à¤à¤¾à¤·à¤¾ वà¥à¤¯à¤•रण’ नाम गरेको à¤à¤• बà¥à¤²à¤— बाट लिइà¤à¤•ो पदानà¥à¤¤à¤¾à¤®à¤¾ दिरà¥à¤˜ समà¥à¤¬à¤¨à¥à¤§à¤¿ à¤à¤• à¤à¤• नियमहरà¥à¤²à¤¾à¤‡ केलाउं (दà¥à¤–को कà¥à¤°à¤¾, यो नियमको संगालोमा पनि केहि बà¥à¤¯à¤¾à¤•रणका गलà¥à¤¤à¤¿à¤¹à¤°à¥ à¤à¤¨à¥‡ देखà¥à¤¨ सकिनà¥à¤›):
१. सà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤²à¤¿à¤‚गनाम शबà¥à¤¦à¤•ो पदानà¥à¤¤à¤¾à¤®à¤¾ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ के फरक परà¥à¤› ?
जसà¥à¤¤à¥ˆ – छोरि, सालि, सà¥à¤µà¤¾à¤¸à¥à¤¨à¤¿, गाइ, à¤à¥ˆà¤‚सि आदि । यि शबà¥à¤¦à¤¹à¤°à¥à¤²à¥‡ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µà¤²à¥‡à¤–à¥à¤¦à¤¾ र दिरà¥à¤˜ लेखà¥à¤¦à¤¾ उहि अरà¥à¤¥ दिने हà¥à¤¨à¤¾à¤²à¥‡ दिरà¥à¤˜ लेखà¥à¤¨à¥ (वा हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¨à¥)मा कà¥à¤¨à¥ˆ अनà¥à¤¤à¤° छैन ।
२. नपà¥à¤‚शक शबà¥à¤¦à¤•ो अनà¥à¤¤à¤¿à¤® इकारमा हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ के फरक परà¥à¤› ?
जसà¥à¤¤à¥ˆ – पानि, थालि, ठेकि, थैलि, टोपि, फरà¥à¤¸à¤¿ आदि । (यि शबà¥à¤¦à¤¹à¤°à¥à¤²à¥‡ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µà¤²à¥‡à¤–à¥à¤¦à¤¾ र दिरà¥à¤˜ लेखà¥à¤¦à¤¾ उहि अरà¥à¤¥ हà¥à¤¨à¥à¤›)
३. सरà¥à¤µà¤¨à¤¾à¤® शबà¥à¤¦à¤®à¤¾ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ के फरक परà¥à¤› ?
जसà¥à¤¤à¥ˆ हामि, तिमि, उ, उनि, आफà¥, कोहि, तपाइ आदि !
४. इकारानà¥à¤¤ विशेषण शबà¥à¤¦à¤®à¤¾ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ -> धनि, नोकरि, जà¥à¤žà¤¾à¤¨à¤¿, डाकà¥à¤Ÿà¤°à¤¿, अलà¥à¤›à¤¿, आटि, गफाडि, नेपालि, कालि
५. शंखà¥à¤¯à¤¾à¤¤à¥à¤®à¤• विशेषण शबà¥à¤¦à¤®à¤¾ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ -> दà¥à¤‡, साठि, सतà¥à¤¤à¤°à¤¿, असि आदि
६. बिधà¥à¤¯à¤°à¥à¤¥ जनाउने कà¥à¤°à¤¿à¤¯à¤¾à¤®à¤¾ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ लेखà¥à¤¦à¤¾ -> खाउ, सà¥à¤¨à¥à¤¨à¥, दिनà¥, समà¥à¤à¤¨à¥, बसà¥à¤ आदि
à¥. सरà¥à¤µà¤¨à¤¾à¤®à¤¬à¤¾à¤Ÿ निरà¥à¤®à¤¿à¤¤ शबदà¥à¤•ो पछाडि आउने ‘ही’ लाइ ‘हि’ बनाउदाको फरक -> यहि, उहि, तà¥à¤¯à¤¹à¤¿ आदि
८. ‘à¤à¤°’ अरà¥à¤¥ दिने र सà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤²à¤¿à¤‚गि कà¥à¤°à¤¿à¤¯à¤¾à¤•ो अनà¥à¤¤à¤¿à¤® इकार – जसà¥à¤¤à¥ˆ खाइ (खाà¤à¤°), पढि, आइ, लेखि, बà¥à¤à¤¿ आदि
९. की, री, नी लाइ कि, रि नि बिà¤à¤•à¥à¤¤à¤¿ चिनà¥à¤¹ लगाइदिदा – मेरि, तेरि, रामकि, उसकि आदि
१०. लाइ बिà¤à¤¾à¤•à¥à¤¤à¤¿ लगाउदा – मलाइ, रामलाइ, उसलाइ आदि
११. पतà¥à¤¯à¤¾à¤¯à¤¾à¤¨à¥à¤¤ र बà¥à¤¯à¥à¤¤à¥à¤ªà¤¨à¥à¤¨ शबà¥à¤¦à¤®à¤¾ अरि, तरि लगाउदा – कसरि, कसà¥à¤¤à¤°à¤¿, तà¥à¤¯à¤¸à¤°à¤¿, खलखलि, तनतनि, आदि
१२. आदर र माया वा समà¥à¤®à¤¾à¤¨à¤œà¤¨à¤• सà¥à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤²à¤¿à¤‚ग जनाउने शबà¥à¤¦ जसà¥à¤¤à¥ˆ – शà¥à¤°à¤¿, सà¥à¤¶à¥à¤°à¤¿, शà¥à¤°à¤¿à¤®à¤¤à¤¿, जि, जà¥à¤¯à¥, सानà¥, बाबà¥, उसकि, आफà¥à¤¨à¤¿, मेरि आदि
१३. जात, थर, पेशा जनाउने शबà¥à¤¦ – कामि, दमाइ, कà¥à¤·à¥‡à¤¤à¥à¤°à¤¿, रेगà¥à¤®à¤¿, पराजà¥à¤²à¤¿, à¤à¤Ÿà¥à¤Ÿà¤°à¤¾à¤‡, जà¥à¤¯à¤¾à¤®à¤¿, बà¥à¤¯à¤¾à¤ªà¤¾à¤°à¤¿, खेति आदि
१४. सà¥à¤¥à¤¾à¤¨ र नदिको नाममा – नारायणि, सिनà¥à¤§à¥à¤²à¤¿, सपà¥à¤¤à¤°à¤¿, लालबनà¥à¤¦à¤¿, मेचि, धौलागिरि आदि
१५. लि, आलि, à¤à¤²à¤¿, यौलि, अनि, अनà¥à¤¤à¤¿, आउटि, आरि, à¤à¤°à¤¿ जसà¥à¤¤à¤¾ पà¥à¤°à¤¤à¥à¤¯à¤¯ लागेका शबà¥à¤¦à¤¹à¤°à¥à¤²à¤¾à¤‡ रà¥à¤¹à¤¸à¥à¤µ बनाउदा : à¤à¤¾à¤°à¤¤à¥‡à¤²à¤¿, पà¥à¤°à¥à¤–à¥à¤¯à¥à¤¯à¥Œà¤²à¤¿, रतà¥à¤¯à¥Œà¤²à¤¿, उबà¥à¤œà¤¨à¤¿, कटनि, घोकनà¥à¤¤à¤¿, छेराउट, चिनारि, पोतेरि आदि
यो बà¥à¤²à¤—मा ‘सजिलो नेपालि‘को पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤— शà¥à¤°à¥ गरे देखि आज समà¥à¤® २० à¤à¤¨à¥à¤¦à¤¾ बढि समाचार/बिचार लेखिà¤, सबै हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µà¤®à¤¾, र अहिले समà¥à¤® उलà¥à¤Ÿà¥‹ अरà¥à¤¥ लागेको सà¥à¤¨à¥à¤¨à¤®à¤¾ आà¤à¤•ो छैन। तेसैले यि नियमहरॠअनाबशà¥à¤¯à¤• हà¥à¤¨ सकà¥à¤¨à¥‡ धेरै समà¥à¤à¤¾à¤µà¤¨à¤¾ देखिà¤à¤•ो छ।
कमेनà¥à¤Ÿ गरà¥à¤¨à¥à¤¹à¥‹à¤²à¤¾, धनà¥à¤¯à¤¬à¤¾à¤¦ ।
*******
पाठकको कमेनà¥à¤Ÿ:
मितà¥à¤°à¥ @ipagalbasti ले यो पà¥à¤°à¤¯à¥‹à¤—मा बिमति जनाउनॠà¤à¤à¤•ो छ । आशा गरौं, उहाà¤à¤²à¥‡ बिमति हà¥à¤¨à¥à¤•ा कारण र तरà¥à¤•हरॠपेश गरà¥à¤¨à¥à¤¹à¥à¤¨à¥‡ छ। :
http://t.co/yTl0icxMZc वà¥à¤¯à¤¾à¤•रणका नियामहरà¥, पदानà¥à¤¤à¤®à¤¾ दिरà¥à¤˜à¤²à¤¾à¤‡ हà¥à¤°à¤¸à¥à¤µ बनाउदा के होला? via @AnandNepal हजà¥à¤•ो धराणा के छ? मेरो चाà¤à¤¹à¥€ बिमती रहà¥à¤¯à¥‹
— Pagalbasti (@iPagalbasti) July 10, 2015